Κυριακή 23 Νοεμβρίου 2008

Ήρωας κατά λάθος

Λειτουργία των μέσων
Σε συσχετισμό με την ταινία ‘ Ήρωας κατά λάθος’
Το έχεις; (You got it?) ρωτάει η ρεπόρτερ του Channel 4, Gale Galey τον εικονολή-πτη. Είναι η στιγμή κατά την οποία ο άνδρας που αποπειράται να αυτοκτονήσει, τελικά πηδάει στο κενό κατά την διάρκεια της κάλυψης του γεγονότων από τα μέσα.
Τα λόγια της προκαλούν εντύπωση, αν όχι φρίκη. Κανένα εμφανές συναίσθημα, συ-μπόνια, θλίψη ή σοκ. Σκέτος επαγγελματισμός. Είναι ρεπόρτερ και όχι προστάτης του κόσμου. Αυτό θα πει και ο διευθυντής της με την σειρά του, ‘ δουλειά μας δεν είναι να προστατεύσουμε τον κόσμο’.
Δουλειά του δημοσιογράφου είναι η ενημέρωση των πολιτών. Δεν λύνουν τα προ-βλήματα ούτε και προστατεύουν κανέναν. Υπάρχουν αρμόδιοι για αυτούς τους ρό-λους. Ο σαφής καταμερισμός των αρμοδιοτήτων είναι από τα πρώτα πράγματα που διδάσκονται οι μελλοντικοί ρεπόρτερ και δημοσιογράφοι.
Αργότερα, παρακολουθούμε να αναζητούν τον ‘ήρωα’ της πτήσης 104 και ο τηλεο-πτικός σταθμός προσφέρει ένα εκατομ. δολάρια για αποκλειστική συνέντευξή του. Ο ‘ήρωας’ εμφανίζεται για να παραλάβει την αμοιβή του. Δίνει συνεντεύξεις, πηγαίνει σε ιδρύματα, νοσοκομεία ή οπουδήποτε αλλού και οι κάμερες τον ακολουθούν κατά πόδας. Πρωταγωνιστεί στην επικαιρότητα. Είναι είδηση.
Τα μέσα ανασκαλεύουν το παρελθόν του. Ανακαλύπτουν ότι συμμετείχε στον πόλεμο του Βιετνάμ. Πρόσωπα από το παρελθόν κάνουν πομπώδεις δηλώσεις για τον χαρα-κτήρα του και τον εγκωμιάζουν. Η φήμη του εξαπλώνεται ραγδαία και όλο το έθνος παραληρεί. Οι δημοσιογράφοι συσχετίζουν το παρελθόν με τα την επικαιρότητα για να στηρίξουν τα συμπεράσματά τους. Όλα τα νέα δεδομένα που ανακαλύπτονται χρησιμοποιούνται για να επιβεβαιώσουν την εικόνα που οι ίδιοι έχουν κατασκευάσει για τον πρωταγωνιστή τους.
Όμως, ο ‘ήρωας’ που προβάλλεται στα μέσα δεν είναι ο πραγματικός. Επιπλέον δεν είναι ήρωας. Αντιθέτως, είναι ένας άνθρωπος που δεν ενδιαφέρεται για τους άλλους και ζει από τις μικροκλοπές του. Κλέβει ακόμα και την δικηγόρο του, την ρεπόρτερ που βοηθάει και οποιονδήποτε άλλον μπορεί.
Ο πραγματικός ήρωας έτυχε να βρίσκεται στο σημείο που συγκρούστηκε το αερο-σκάφος και δεν ήταν η πρόθεσή του να βοηθήσει. Μια πράξη που κατά τα άλλα θα ήταν υποδεέστερης σημασίας μετατρέπεται σε πρωτοφανής είδηση. Πρόκειται, δηλα-δή, για μια αλυσίδα συμπτώσεων που συνδέονται μεταξύ τους από τα μέσα.
Είναι η δύναμη των μέσων αυτή που αναδεικνύει το γεγονός και χαρακτηρίζει τις συ-μπτώσεις ως θαύματα ( ο Allen που ξύπνησε το κώμα). Πολλές φορές αυτό που πα-ρουσιάζεται ως αληθινό είναι μέρος της αλήθειας αν όχι εντελώς διαστρεβλωμένη πραγματικότητα. Η υπερβολή χαρακτηρίζει τα γεγονότα. Εντελώς καθημερινές πρά-ξεις αλλάζουν νόημα αν κάποιος αποφασίσει ότι έχουν μια άλλη διάσταση, ανώτερη. ‘Δεν πρέπει να πιστεύεις ότι λένε τα μέσα’, συμβουλεύει τον γιό του. ‘Είναι ιστορίες πίσω από ιστορίες και η αλήθεια, αν υπάρχει, βρίσκεται βαθιά’ υποστηρίζει η ρεπόρ-τερ. Πρόθεση δεν είναι η παραπλάνηση κανενός.

Κυριακή 16 Νοεμβρίου 2008

Εγκληματικότητα

Τι θεωρείται εγκληματικότητα;
Ο όρος εγκληματικότητα δηλώνει τη ροπή προς το έγκλημα, καθώς και το σύνολο των εγκλημάτων που διαπράττονται σε κάποιο τόπο, μέσα σε μια συγκεκριμένη χρο-νική περίοδο ή από ορισμένη κατηγορία ανθρώπων. Είναι αναγκαίο να διευκρινίσουμε ότι έγκλημα αποκαλείται κάθε παράβαση του γραπτού ή άγραφου νόμου, που συ-νεπάγεται νομικές κυρώσεις ή αντίστοιχα στρέφεται εναντίον της εκάστοτε κοινωνικής ηθικής και του κοινού συμφέροντος.
Οι κοινωνίες προκειμένου να εξασφαλίσουν την ομαλή λειτουργία των θεσμών έχουν θεσπίσει νόμους, ύστερα από συμφωνία των μελών της για το τι είναι σημαντικό και πρέπει να προστατεύεται. Η παράβαση των νόμων επισύρει, τις περισσότερες φορές, κυρώσεις.
Είναι απαραίτητο να γίνονται αποδεκτοί και σεβαστοί οι νόμοι από τους πολίτες για να εφαρμόζονται. Οι νόμοι πρέπει να εκφράζουν το πνεύμα της δημοκρατίας σε μια κοινωνία, και να συμφωνούν με το σύνταγμα του κράτους. Η συναίνεση των πολιτών αποτελεί εχέγγυο για την λειτουργικότητα τους.
Η παράβαση των νόμων είναι μια πράξη που στρέφεται ενάντια στο πνεύμα της κοι-νωνίας η οποία νομοθέτησε μέσω των εκλεγμένων αντιπροσώπων της στη βου-λή(αναφέρομαι σε δημοκρατικές κοινωνίες). Σκοπός των νόμων είναι η διασφάλιση της ύπαρξης των μελών της κοινωνίας και η κατοχύρωση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων τους. Η εγκληματικότητα υπονομεύει τον ρόλο των νόμων.
Δείκτες εγκληματικότητας
Κατά 3% αυξάνεται η εγκληματικότητα στην Ελλάδα ετησίως, σύμφωνα με τα στοι-χεία που ανακοίνωσε η ευρωπαϊκή έκθεση της Eurostat για την εγκληματικότητα στην Ε.Ε. Ωστόσο, παρά την αύξηση αυτή, η Ελλάδα έχει γενικά χαμηλά ποσοστά εγκληματικότητας μεταξύ των 27 χωρών-μελών.
Συγκεκριμένα μέσα στην τελευταία δεκαετία, κατά 138% έχουν αυξηθεί οι ληστείες τραπεζών, κατά 175% οι απάτες και κατά 52% οι βιασμοί. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., κατά 43,4% αυξήθηκαν οι ληστείες και κατά 21,8 οι διαρρήξεις το πρώτο εξάμηνο του 2008 σε σχέση με τα αντίστοιχα ποσοστά του 2007. Μεταξύ αυτών ση-μαντική αύξηση παρουσιάζεται στο λαθρεμπόριο, τις απάτες και τις πλαστογραφίες, η οποία ανέρχεται στο 690% την τελευταία δεκαετία.
Τα σωφρονιστικά ιδρύματα δεν μειώνουν την εγκληματικότητα
Η εγκληματική πράξη οδηγεί στο σωφρονιστικό ίδρυμα. Τον σωφρονισμό επικαλείται η κοινωνία για την συμμόρφωση των εγκληματικών συμπεριφορών και τον εγκλεισμό τους στην φυλακή. Πρόσφατες επιστημονικές έρευνες όμως, δείχνουν πως ο σκοπός αυτός, μάλλον, δεν υλοποιείται. Αντίθετα, οι εγκληματικότητα μέσα στα ίδια τα ιδρύματα παραμένει ανθηρή και ακμαία. Οι έγκλειστοι σχηματίζουν εγκληματικές ομάδες οι οποίες είναι έτοιμες να δράσουν ανά πάσα στιγμή εντός και εκτός φυλακής.
Η εγκληματικότητα καλλιεργείται εκεί όπου θα έπρεπε να εξαλείφεται. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι απάνθρωπες, όπως καταδεικνύεται από τα πρόσφατα γεγονότα που οδήγησαν τους φυλακισμένους σε απεργία πείνας. Γενικά, η έλλειψη χώρου και οι κακές συνθήκες είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις ελληνικές φυλακές. Επιπλέ-ον, όσοι αποφυλακίζονται δεν καταφέρνουν να ενσωματωθούν στην κοινωνία με αποτέλεσμα να συνεχίζουν την εγκληματική δραστηριότητα ή να προτιμούν τον ε-γκλεισμό από την ‘ελευθερία’ που η κοινωνία μπορεί να τους προσφέρει, με την κα-χυποψία, την προκατάληψη και τον φόβο να πλανώνται.
Η εγκληματικότητα συνιστά παράβαση των νόμων που έχει θεσπίσει η πολιτεία για την προστασία των μελών της. Αμύνεται υπέρ αυτών με την επιβολή ποινών. Οι ποι-νές επιτελούν τις κυρωτικές, παιδευτικές και εκδικητικές λειτουργίες του δικαίου. Η ‘εκδίκηση’ όμως της κοινωνίας πρέπει να είναι η μεταστροφή με τα ευγενέστερα μέσα και όχι να μετατραπούν οι φυλακές σε «κρανίου τόπο».

Τετάρτη 12 Νοεμβρίου 2008

Ελευθερία του λόγου και προσωπικά δεδομένα

Ένα από τα πλέον πολυσυζητημένα δικαιώματα του ατόμου είναι το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου. Ο καθένας μπορεί να πει, σχεδόν, ό,τι θέλει, σε μια κοινωνία που διέπεται από δημοκρατικούς θεσμούς, χωρίς να διωχτεί ποινικά για αυτό. Τι συμβαίνει όμως όταν η άσκηση του παραπάνω δικαιώματος έρχεται σε σύγκρουση με άλλες ελευθερίες;

Ποιο είναι επομένως το όριο; Πού σταματάει η δημοσιογραφία και που ξεκινάει το κουτσομπολιό; Υπάρχει, άραγε, το σημείο που διαχωρίζει την δημόσια από την ιδιωτική ζωή, σε σχέση με την είδηση; Πότε η παρέμβαση του δημοσιογράφου είναι θεμιτή και αποδεκτή και πότε παραβιάζεται το απόρρητο των προσωπικών δεδομένων;

Ο σεβασμός στα προσωπικά δεδομένα είναι επιτακτική ανάγκη σε μια εποχή που η προσωπική ζωή γίνεται αντικείμενο για κουτσομπολιό και θυσία στο βωμό των δεκαπέντε λεπτών δημοσιότητας. Και όμως συμβαίνει. Βομβαρδισμός από ρεπορτάζ για θέματα που εμπίπτουν στην προστασία του απορρήτου των προσωπικών δεδομένων.

Υπόθεση Ζαχόπουλου

Το ‘ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον’ θα μπορούσε να μετατραπεί σε ‘ουδέν κρυπτόν από την δημοσιογραφική έρευνα’. Καθημερινά, βλέπουν το φως της δημοσιότητας και γίνονται αντικείμενο σχολιασμού ολοένα και περισσότερες ειδήσεις που αφορούν σε προσωπικά δεδομένα ατόμων.

Το πιο πρόσφατο και τρανταχτό παράδειγμα είναι το περιστατικό με τον πρώην γ.γ. του Υπουργείου Πολιτισμού, κύριο Ζαχόπουλο, για τον οποίο δημοσιεύτηκαν και στοιχεία που αφορούσαν αποκλειστικά και μόνο την προσωπική του ζωή.

Γίναμε μάρτυρες μιας υπόθεσης που αποτέλεσμα είχε να κάνει το γύρο του κόσμου μια είδηση που σχετιζόταν με την προσωπική ζωή ενός πολιτικού προσώπου που δεν επέλεξε να πρωταγωνιστεί. Ωστόσο, τίποτε δεν εμπόδισε κανέναν να μην γράψει, να μην μιλήσει, να μην αστειευτεί με το ροζ περιεχομένου DVD, την εξωσυζυγική σχέση και την απόπειρα αυτοκτονίας.

Είχαμε το δικαίωμα; Ίσως ναι, ίσως και όχι. Ναι, γιατί η τροπή των γεγονότων ήταν τέτοια που πολιτική και σκάνδαλο ήταν άρρηκτα δεμένα. Όχι, γιατί αφορούσε την ιδιωτική σφαίρα ενός προσώπου που βρισκόταν σε θέση να αντιμετωπίσει την κατάσταση που ακολούθησε.

Ελευθερία υπό προϋποθέσεις:

Το βέβαιο είναι πως, ο δημοσιογράφος έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να ενημερώνει. Οι ιδιώτες από την πλευρά τους είναι υποχρεωμένοι να προστατεύουν την ιδιωτική τους ζωή και ό,τι τους αφορά. Οι ευθύνες βαραίνουν όλους, όσους δημοσιεύουν και όσους εμπλέκονται στις υποθέσεις. Όλοι κρίνονται για όσα επιλέγουν και για όσα δεν επιλέγουν να κάνουν. Η επιλογή όμως πρέπει να είναι ελεύθερη και σεβαστή, λαμβάνοντας υπόψη τους νομικούς περιορισμούς.

Η ελευθερία πρέπει να συνοδεύεται και από το αίσθημα της ευθύνης για όσα λέγονται και γράφονται. Μπορεί, δηλαδή, ένας δημοσιογράφος, ασκώντας την ελευθερία του λόγου να γράψει και να δηλώσει ό,τι θέλει, υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Όσα εκφράζει πρέπει να είναι διασταυρωμένα και αληθή, τεκμηριωμένα, να μην αποτελούν προσωπική επίθεση, να αναφέρονται σε ότι αφορά στην δημόσια εικόνα του προσώπου ή των προσώπων, με σεβασμό σε ότι αφορά την προσωπική ζωή. Πρέπει να αναλαμβάνεται η ευθύνη και αν δεν ισχύει μέρος αυτών να αποκαθίσταται η αλήθεια άμεσα.

Γενικά, τι κάνει ο καθένας στην προσωπική του ζωή δεν πρέπει να αφορά την κοινωνία αν δεν διαπιστωθεί ότι βλάπτεται. Και οι ιδιώτες ας μην δημοσιεύουν τις ιδιωτικές τους υποθέσεις αν δεν θέλουν να γίνονται αντικείμενο σχολιασμού.